Năm 2013 khép lại, chăn nuôi bò trên địa bàn Thành phố Hà Nội tiếp tục cơ bước phát triển mạnh cả về chất lượng và số lượng với tổng đàn bò 141.641 con, trong đó bò lai hướng thịt là 128.438 con tăng 7%, đàn bò sữa 13.203 con tăng 19% so cùng kỳ năm 2012. Đàn bò phát triển mạnh góp phần đưa tỷ trọng chăn nuôi năm 2013 đạt 52,1 % cơ cấu trong nông nghiệp.

Công tác thụ tinh nhân tạo bò (TTNT) là một hoạt động rất quan trọng nhằm nâng cao năng xuất, hiệu quả kinh tế trong phát triển chăn nuôi bò. Năm 2013 số bò sữa được thụ tinh nhân tạo 14.979 con tăng 4,2% (chủ yếu là tinh bò HF), bò thịt đạt 48.103 con tăng 35,7% so với cùng kỳ năm 2012 (chủ yếu là tinh bò thịt chất lượng cao Droughtmaster, Brahman, Angus, BBB …). Nhờ phương pháp lai TTNT mà chất lượng bò sữa, bò thịt được cải thiện đáng kể, nếu như trước năm 2010 sản lượng sữa đạt dưới 4 tân/chu kỳ (305 ngày) thì giờ đây đạt 4,5 tấn/chủ kỳ. Riêng với bò thịt thì giá trị cao hơn hản bê sinh ra bằng phương pháp lai TTNT cũng có giá bán cao hơn bê sin ra từ phương pháp lai phối giống trực tiếp từ 2 – 4 triệu đồng/con cùng thời điểm. Năm 2013 cũng là năm đánh dấu bước phát triển về kết quả nâng cao chất lượng đàn bò thông qua lượng bê sinh ra khá lớn từ phương  pháp lai TTNT với 23.861 con. Trong đó bê hướng sữa là 5.420 con, bê hướng thịt 18.441 con tăng 29,8% so với cùng kỳ năm 2012. Trọng lượng bê sơ sinh bình quân 27- 38 kg/con đối với bê sữa, 25 - 35 kg/con đối với bê thịt (trong khi đó bê lai Sind chỉ đạt 15 – 20 kg/con).

Sơ bộ tính hiệu quả kinh tế, với 5.420 bê sữa sinh ra sau khi nuôi khoảng trên dưới 1 tháng sẽ có giá khoảng 13 – 15 triệu đồng/con thì năm 2013 đã hiệu quả kinh tế trong dân đã có khoảng gần 100 tỷ đồng. Đây cũng chính là nguồn sản xuất giống bò sữa tại chỗ vừa giảm được rủi ro về dịch bệnh, đỡ công vận chuyển và các chi  phí khác khi nhập bò sữa từ tỉnh khác về. Với 18.441 bê thịt sinh ra (trong đó có 2.149 bê lai BBB, còn lại chủ yếu là Droughmaster, Brahman ...) Bê có chất lượng tốt, tăng trọng nhanh, đáp ứng thị hiếu của người dân; Khối lượng bê sơ sinh sinh ra bao giờ cũng cao hơn bê sinh ra từ nhảy trực tiếp từ 2 - 4 kg. Bê sinh trưởng nhanh, bán giá cao hơn bê nhảy trực tiếp từ 1,5 – 3 triệu đồng/con cùng lứa tuổi. Về khả năng sinh trưởng của các giống bò chất lượng cao là rất tốt, nếu nuôi đúng quy trình kỹ thuật khả năng tăng trọng từ 0,6 – 0,9kg/con/ngày và thích nghi tốt với điều kiện chăn nuôi tại địa phương. Bê nuôi từ khi sơ sinh đến 03 tháng tuổi đạt 90-120kg/con, đến 06 tháng tuổi đạt 140-200kg/con, 12 tháng đạt trên 300kg/con. Nhiều người chăn nuôi phản ảnh khi bê đạt trên 03 tháng sẽ có giá bán từ 15-17 triệu đồng/con. Với 18.441 bê thịt chất lượng cao sinh ra trong năm qua khi nuôi khoảng 3 – 4 tháng thì đã có giá trị hàng trăm tỷ đồng cho người chăn nuôi, một hiệu quả kinh tế rõ ràng có từ chăn nuôi bò được các cấp các ngành và người dân ghi nhận.

Một số huyện, thị xã triển khai tốt chương trình TTNT bò như Ba Vì, Sóc Sơn, Mỹ Đức, Sơn Tây, Quốc Oai … điển hình là huyện Ba Vì  bò  TTNT trong năm 2013 chiếm gần 30 % số ca TTNT toàn TP, đây cũng là huyện có đàn bò sữa bò thịt cao nhất TP với bò sữa trên 7 ngàn con bò thịt gần 30 ngàn con góp phần đưa tỷ trọng chiếm trên 50 % cơ cấu nông nghiệp. Nhiều xã điển hình có tỷ lệ TTNT bò cao như Tòng Bạt, Minh Châu (Ba Vì); Thanh Mỹ (Sơn Tây); Thượng Cốc (Phúc Thọ);  Thượng Lâm (Mỹ Đức); Minh Trí, Đức Hoà, Đông Xuân (Sóc Sơn); Tự Lập (Mê Linh) .... Một số dẫn tinh viên có thành tích cao  đạt trên 1000 lượt phối/năm (bình quân khoảng 100 ca/thàng) như ông Hoà, ông Tuyến (Ba Vì), ông Thức (Gia Lâm), ông Hậu (Sóc Sơn), bà Huệ, ông Cao (Mỹ Đức).  Đây cũng  là những người đi đầu trong công tác lai tạo cải tạo giống bò tại địa phương góp phàn thúc đẩy chăn nuôi bò ở địa phương phát triển. Mô hình ông Khoa (ở Quang Lãng Phú Xuyên) chuyên vỗ béo bò thịt chất lượng cao cho thu nhập 50 – 60 triệu đồng/ tháng cũng là một minh chứng cho việc áp dụng phương pháp lai TTNT bò trên địa bàn Thành phố là rất hiệu quả.

Từ kết quả trên, khẳng định chính sách hỗ trợ giống thông qua công tác TTNT là rất phù hợp thực tiễn sản xuất, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Riêng với bò thịt, Thành phố hỗ trợ cả công phối giống cho các Dẫn tinh viên cơ sở (người dân được miễn phí khi TTNT cho  bò thịt) để từ đó động viên khuyến khích cán bộ chuyên tâm với nghề nâng cao tỷ lệ TTNT. Bên cạnh đó là các hoạt động chuyên môn thúc đẩy công tác TTNT như chọn bò giống tốt, bình tuyển đàn bò sữa, bò cái nền để nâng cao chất lượng bê sinh ra. Làm tốt công tác tuyên truyền, đào tao tập huấn để cán bộ chuyên môn cũng như người dân hiểu rõ vai trò, ý nghĩa của công tác TTNT cũng được Thành phố luôn quan tâm trú trọng. Do làm tốt các hoạt động liên quan nên sau 5 năm thực đàn bò thịt, bò sữa trên địa bàn TP đã được cải thiện đáng kể, góp phần thúc đẩy chăn nuôi phát triển.

Tuy nhiên bên cạnh kết quả đạt được, công tác TTNT bò trên địa bàn TP cũng gặp không ít khó khăn như việc chỉ đạo của các cấp chính quyền, ở một số nơi chưa thật sự quan tâm, trú trọng. Đặc biệt ở các vùng xa Trung tâm TP, nhận thức người dân chưa cao, có tâm lý ngại việc phối giống cho bò bằng phương pháp TTNT. Phương thức chăn nuôi nhỏ lẻ cũng là một trở ngại lớn trong tổ chức sản xuất cũng như trong việc vận động, tuyên truyền về công tác TTNT cho bò. Một số vùng sâu vùng xa còn thiếu cán bộ chuyên môn làm công tác TTNT, hoặc có được đào tạo song khi về hoạt động không hiệu quả phải bỏ nghề. Bê sinh ra từ TTNT thường có ngoại hình, màu lông (đốm đen, loang trắng, mắt đỏ, trắng ...) khác nhiều với bò vàng, bò lai Sind (màu vàng cánh dán bò có u, yếm phát triển) theo phương thức nuôi truyền thống nên bà con ở một số nơi chưa quen với phương thức nuôi bò chất lượng cao. Mặt khác công tác TTNT bò luôn đỏi hỏi nghiêm ngặt các yếu tố kỹ thuật như việc vận chuyển, bảo quản tinh, phải sử dụng dụng cụ để phối giống cho bò, chất lượng bò cái nền, việc phát hiện bò động dục để phối giống đúng thời điểm ... tất cả các yêu tố đó phải thực hiện đúng quy trình mớ đáp ứng yêu cầu kỹ thuật TTNT hiệu quả.

Phát huy hiệu quả đạt được, định hướng của ngành Nông nghệp Hà Nội về công tác TTNT bò thời gian tới là tiếp tục đề xuất để TP có chính sách hỗ trợ người dân tinh bò giống có năng xuất, chất lượng cao để nhanh chóng cải tiến giống bò sữa, bò thịt. Với bò sữa đẩy mạnh việc sử dụng tinh  phân ly giới tính và áp dụng thí điểm công nghệ cấy phôi để nhanh chóng đưa giống bò chất lượng cao vào thực tiễn sản xuất giống trên địa bàn thành  phố. Mục tiêu năm 2014 sẽ có khoảng 65.000 bò được phối giống thông qua phương pháp lai TTNT với tỷ lệ bò thịt có chửa đạt gần 80%, bò sữa gần 65%; số bê sữa, bê thịt sinh ra gần 40 ngàn con. Để có được kết quả trên những giải pháp trọng tâm cho công tác TTNT bò là đẩy mạnh các hình thức tuyên truyền  nâng cao nhận thức cho người dân, tập trung giới thiệu chất lượng bê sinh ra và quy trình chăn nuôi tốt để người dân áp dụng nhanh phương pháp lai TTNT. Đào tạo chuyên sâu đội ngũ Dẫn tinh viên giúp họ có tay nghề cao tạo uy tín với người chăn nuôi. Bên cạnh đó tiếp tục thực hiện tốt các chính sách phát triển chăn nuôi theo vùng, xã trọng điểm chăn nuôi quy mô lớn ngoài khu dân cư, tạo liên kết chuỗi tiêu thụ sản phẩm tạo đầu ra thật tốt cho bò sữa, bò thịt.

Với các giải pháp đồng bộ như vậy, chắc chắn công tác TTNT bò năm 2014 và những năm tới tiếp tục có những bước khởi sắc hơn, góp phần thúc đẩy chăn nuôi phát triển. 

 

                                                          Nguyễn Ngọc Sơn-PGĐ Trung tâm Phát triển chăn nuôi Hà Nội