Nguy cơ hiện hữu

Không chỉ làm nhiệm vụ phát điện, 7 hồ chứa thủy điện thượng nguồn lưu vực các sông: Hồng, Đà, Thao... còn giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong điều tiết nguồn nước phục vụ gieo cấy sản xuất nông nghiệp, nhất là vụ xuân của Hà Nội và các tỉnh, thành phố thuộc khu vực trung du, đồng bằng Bắc Bộ. Tuy nhiên, mực nước thực đo tại 7 hồ thủy điện hiện ở mức rất thấp. Tính đến sáng 1-11, mực nước tại hồ thủy điện Tuyên Quang chỉ đạt 119m, thiếu 1m so với thiết kế; hồ Thác Bà 54m, thiếu 4m; hồ Hòa Bình 111m, thiếu 6m; hồ Lai Châu 293m, thiếu 2m; hồ Bản Chát 471m, thiếu 4m... Tương ứng, tổng lượng nước tại các hồ thủy điện hiện nay thiếu khoảng 5 tỷ mét khối so với mực nước dâng bình thường.

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam, nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên chủ yếu là do lưu vực các hồ từ tháng 8 đến nay không xuất hiện những trận mưa, lũ lớn. Trong khi đó, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia Hoàng Phúc Lâm nhận định, từ nay đến cuối năm 2021 nguồn nước đổ về các hồ chứa lớn trên thượng lưu sông Hồng và các lưu vực sông khu vực Bắc Bộ tiếp tục thiếu hụt 30-50% so với trung bình nhiều năm. Đặc biệt, vùng hạ lưu sông Lô và sông Hồng thiếu 60-80%, nên nguy cơ thiếu nguồn nước trong thời gian còn lại của mùa cạn sẽ cao.

Hơn nữa, do phải thay thế thiết bị định kỳ bắt buộc nên Nhà máy Thủy điện Hòa Bình chỉ vận hành tối đa 7/8 tổ máy trong các đợt điều tiết nước phục vụ gieo cấy lúa vụ đông xuân 2021-2022. Nếu vậy, mực nước sông Hồng trung bình tại Trạm thủy văn Hà Nội (đoạn cầu Long Biên) dự báo chỉ đạt 1,8m, tại Trạm thủy văn Sơn Tây (đoạn Trạm bơm Phù Sa) chỉ đạt 3m...

Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Hà Nội Đào Quang Khải cho biết, dự báo cống lấy nước Liên Mạc và nhiều trạm bơm cố định như: Phù Sa, Ấp Bắc, Thanh Điềm... sẽ không thể vận hành. Khi đó, nhiều huyện sẽ thiếu nước gieo cấy vụ đông xuân, đơn cử huyện Phúc Thọ sẽ có 665ha thiếu nước, huyện Thạch Thất 485ha, huyện Quốc Oai 516ha...

Chủ động bù đắp thiếu hụt

Để chủ động ứng phó với tình trạng thiếu hụt nguồn nước, các bộ: Tài nguyên và Môi trường, Công Thương, NN&PTNT đã chỉ đạo đơn vị liên quan triển khai nhiều giải pháp. Trong đó, Tổng cục Thủy lợi đã làm việc với Tập đoàn Điện lực Việt Nam xây dựng 3 đợt điều tiết nước liên hồ thủy điện bổ sung cho hạ du sông Hồng, sông Đà với tổng số 22 ngày.

Về trách nhiệm của địa phương, Sở NN&PTNT Hà Nội vừa đề nghị các chủ đầu tư đẩy nhanh tiến độ thi công, sớm đưa các công trình thủy lợi vào khai thác; các quận, huyện, thị xã và 4 doanh nghiệp thủy lợi của thành phố quản lý chặt chẽ nguồn nước tại các hồ thủy lợi trên địa bàn; triển khai giải pháp bảo đảm đủ nước phục vụ sản xuất vụ đông xuân 2021-2022...

Thực hiện chỉ đạo trên, các quận, huyện, thị xã của thành phố Hà Nội đang rà soát, đánh giá hệ thống công trình thủy lợi để xây dựng kế hoạch sản xuất... Phó Trưởng phòng Kinh tế huyện Phúc Thọ Khuất Quang Cảnh cho biết, các xã, thị trấn trên địa bàn đã xây dựng kế hoạch làm thủy lợi nội đồng; chuyển đổi những diện tích có nguy cơ thiếu nước sản xuất sang trồng các loại cây phù hợp...

Cùng với sự chủ động của các địa phương, 4 doanh nghiệp thủy lợi của thành phố Hà Nội đang kiểm tra, đánh giá hiện trạng công trình thủy lợi sau mùa mưa bão năm 2021; lập kế hoạch sửa chữa hư hỏng công trình, nạo vét các cửa dẫn, bể hút trạm bơm đầu mối, hệ thống kênh mương và thủy lợi nội đồng...

Tổng Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Thủy lợi sông Tích Nguyễn Chí Hải thông tin: “Công ty đã xây dựng 3 phương án cấp nước gieo cấy vụ đông xuân trong trường hợp mực nước sông Hồng tại Trạm bơm Phù Sa đạt các mức: 2m, 1,5-2m và dưới 1,5m... Để ứng phó kịp thời, cấp đủ nước theo đúng khung thời vụ, công ty đề nghị các sở, ngành kiểm tra, báo cáo đề xuất UBND thành phố bố trí kinh phí sửa chữa, cải tạo, nâng cấp các công trình thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp, lắp đặt các trạm bơm dã chiến phục vụ chống hạn”.

Với sự chỉ đạo từ sớm và những giải pháp cụ thể, các cơ quan chức năng đang nỗ lực bảo đảm đủ nguồn nước cho vụ đông xuân 2021-2022. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu nên nguồn nước ngày càng khan hiếm, việc chuyển dần tư duy từ ứng phó sang chủ động thích ứng bằng các giải pháp căn cơ, như: Nâng cấp hệ thống thủy lợi, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, áp dụng phương pháp tưới tiên tiến, tiết kiệm nước... cũng cần được các ngành, địa phương tính đến ngay từ thời điểm này.