Cây đầu dòng – giống nhãn chín muộn HTM - 1: là cây có những đặc điểm đặc trưng của giống, có năng suất, chất lượng, tính chống chịu cao hơn hẳn các cây khác trong quần thể giống đã qua bình tuyển và đã được công nhận cho phép để nhân giống bằng phương pháp vô tính.

I. Các thuật ngữ

          - Cây đầu dòng – giống nhãn chín muộn HTM - 1: là cây có những đặc điểm đặc trưng của giống, có năng suất, chất lượng, tính chống chịu cao hơn hẳn các cây khác trong quần thể giống đã qua bình tuyển và đã được công nhận cho phép để nhân giống bằng phương pháp vô tính.

          - Cành gỗ ghép: Là cành dùng để ghép, trên đó có từ 5 – 7 mắt.

- Cành chiết: Là cành được chiết ra từ cây mẹ, có đường kính cành từ 2 – 3 cm và có 2 chạc.

II. Kỹ thuật chăm sóc 

1. Tưới nước, làm cỏ cho cây

Cung cấp đủ nước vào 2 thời kỳ tháng 2 - 3 và tháng 5 - 7.

Làm cỏ kết hợp xới xáo thường xuyên ngăn ngừa cỏ dại.

2. Bón phân cho nhãn

* Liều lượng và tỷ lệ

Lượng phân bón đối với cây nhãn đầu dòng

Tuổi cây (năm)	Lượng phân bón (kg/cây/năm)
Phân chuồng*	Đạm urê	Lân supe	Kaliclorua
8 - 10	50 – 70	1,0 – 1,2	1,5 – 1,7	1,0 – 1,2
11 - 15	70 -– 100	1,5 – 2,0	2,0 – 3,0	1,7 – 2,0
>15	100 -– 120	2,0 – 2,5	3,0 - 4,0	2,2 – 3,0

          * Có thể dùng phân vi sinh thay thế phân chuồng với lượng từ 5 - 10 kg/cây.

* Thời kỳ bón phân cho nhãn: Toàn bộ lượng phân bón được chia làm 3 lần bón trong năm

- Lần thứ nhất: Bón vào cuối tháng 2 đầu tháng 3, mục đích thúc hoa và nuôi lộc xuân. Lượng bón 30% đạm, 20% kali và 20% phân lân.

- Lần thứ hai: Bón vào tháng 5 - tháng 6, mục đích tăng khả năng đậu quả và kích thước qủa với lượng phân bón 40% đạm, 20% lân và 50% kali.

- Lần thứ ba: Bón sau khi thu hoạch giúp cây phục hồi sinh trưởng, kích thích lộc thu phát triển. Lượng bón 30% đạm + 30% kali, 60% lân và toàn bộ phân chuồng.

* Cách bón:

- Bón phân hữu cơ: Đào rãnh xung quanh cây theo hình chiếu của tán với bề mặt rãnh rộng 20- 30cm, sâu 25 - 35cm, rải phân, lấp đất và tưới nước giữ ẩm.

- Bón phân vô cơ: Khi đất ẩm rải phân lên mặt đất theo hình chiếu của tán sau đó tưới nước để hoà tan phân.

3. Cắt tỉa cành

Hàng năm cắt tỉa được tến hành vào 4 đợt

- Cắt tỉa vụ xuân: Được tiến hành vào thời gian bật lộc xuân, từ cuối tháng 2 đến cuối tháng 3, cắt bỏ những cành xuân chất lượng kém, cành mang sâu bệnh và những cành mọc lộn xộn trong tán.

- Cắt tỉa vụ hè: Cuối tháng 5 đến đầu tháng 6 tiến hành cát bỏ những cành không đậu quả hoặc những cây có nhiều quả sẽ cắt bỏ những cành có tỷ lệ đậu quả thấp (<10 quả/cành) và những cành hè mọc quá dầy.

- Cắt tỉa vụ thu: Khi lộc thu mọc dài khoảng 5 - 7cm, tỉa bỏ những mầm yếu và chọn lại 2 - 3 cành thu trên mỗi cành mẹ.

- Cắt tỉa sau thu hoạch: Ngay sau khi thu hoạch làm vệ sinh cho toàn bộ cây, toàn vườn. Cắt tỉa bỏ những cành sâu bệnh, cành tăm, cành vượt và cành bị giập trong quá trình thu hoạch.

4. Kỹ thuật phòng trừ một số loại sâu bệnh hại chính

4.1. Bọ xít

          - Triệu chứng gây hại: Bọ xít chích hút làm cho chồi non và chùm hoa bị héo, quả bị rụng và bị thối ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng quả.

- Biện pháp phòng trừ: Ngắt các ổ trứng (ở mặt dưới lá màu xanh lục) và rung cây khi bọ xít ngủ đông, thu gom lại và đem đốt; Khi bọ xít non xuất hiện, phun Sherpa 25EC nồng độ 0,25% hoặc Trebon 10EC nồng độ 0,2%.

4.2. Sâu tiện vỏ nhãn

- Triệu chứng gây hại: Sâu non lúc đầu gặm vỏ quanh thân thành một đường hào sau đó đục vào thân làm cho cây nhãn héo dần và chết.

- Biện pháp phòng trừ: Sau khi thu hoạch quả, cắt tỉa, vệ sinh vườn, dùng nước vôi đặc quét lên gốc cây; Phun Polytrin 440EC nồng độ 0,2% hoặc Sumicidin 20EC nồng độ 0,25%.

4.3. Sâu đục thân

          - Triệu chứng gây hại: Sâu non đục vào thân, cành làm cho nhiều cành bị khô, cây bị chết. Trên thân và cành bị gây hại xuất hiện nhiều lỗ đục và có mùn gỗ đùn ra.

- Biện pháp phòng trừ: Sau khi thu hoạch quả, cắt tỉa, vệ sinh vườn, dùng nước vôi đặc quét lên gốc cây; Thường xuyên theo dõi vườn cây, khi thấy xuất hiện lớp mùn cưa đùn ra ở thân cây thì tìm lỗ đục để bắt sâu non, bơm thuốc sâu đục thân vào rồi bịt kín các lỗ trên thân cành.

4.4. Rệp hại hoa và qủa non

- Triệu chứng gây hại: Rệp thường tập trung hàng trăm con trên các chồi non, cuống hoa, cuống quả hút nhựa làm cho các đầu cành bị cong queo, hoa quả non có thể bị rụng, quả bị giảm chất lượng.

- Biện pháp phòng trừ: Dùng Sherpa 25EC nồng độ 0,25% hoặc Trebon 10EC nồng độ 0,2%, phun 2 đợt: Đợt 1 khi rệp xuất hiện, đợt 2 sau đợt 1 từ 4-5 ngày.

4.5. Bệnh sương mai

- Triệu chứng gây hại: Bệnh phát sinh và gây hại trên lá, lộc non, trên chùm hoa và quả non. Trên lá vết bệnh lúc đầu là các chấm, đốm nhỏ, sau liên kết thành mảng lớn và có mầu nâu xẫm; Trên chồi non vết bệnh có màu nâu tối, chồi bị chết khô khi trời nắng hoặc thối khi trời mưa; Trên hoa và quả non, vết bệnh là các đốm đen, làm hoa và quả non chuyển màu đen và rụng.

- Biện pháp phòng trừ: Phun Ridomil 72WP nồng độ 0,3%, Anvil 5SC nồng độ 0,15% hoặc hỗn hợp 2 loại trên.

5. Quản lý và khai thác cây đầu dòng

5.1. Khai thác cành nhãn chiết

* Thời gian chiết cành: thời gian chiết cành thích hợp nhất cho nhãn là vụ xuân (tháng 3 - 4) và vụ thu (tháng 8 - 9).

* Số lượng cành chiết: Để đảm bảo cho cây đầu dòng nhãn muộn HTM -1 sinh trưởng và phát triển được tốt nên khai thác cành nhãn chiết 2 đợt/năm và theo số lượng sau:

Số lượng cành nhãn chiết khai thác phân theo tuổi cây

Tuổi cây	Số cành chiết/năm (cành)
Cây 8 – 10 năm	≤ 40
Cây 11 – 15 năm	≤ 50
Cây > 15 năm	≤ 60

5.2. Khai thác cành lấy mắt ghép nhân giống

* Kỹ thuật tỉa cành: Sau khi cắt cành mắt ghép, phía dưới cành mới bị cắt sẽ mọc nhiều lộc mới, tiến hành tỉa bỏ vè chỉ để lại từ 3 – 4 lộc/cành.

* Kỹ thuật khai thác cành nhãn ghép:

- Chỉ khai thác 50% số cành/đợt và tối đa là 4 đợt/năm.

- Khi khai thác cần cắt toàn bộ số cành mắt ghép/1 đầu cành và cứ 1 cành cắt thì để lại cành bên cạnh không cắt.

- Chỉ khai thác mắt ghép sau khi bón phân vô cơ ít nhất 1 tháng.

Số lượng cành nhãn ghép khai thác phân theo tuổi cây

Tuổi cây	Số cành ghép/đợt	Số cành ghép/năm
Cây 8 – 10 năm	45 - 50	≤ 200
Cây 11 – 15 năm	55 - 70	≤ 280
Cây > 15 năm	80 - 100	≤ 400

         

          - Kiểm tra chất lượng quả nhãn muộn HTM-1 đầu dòng thông qua việc lấy mẫu quả phân tích các chỉ tiêu: hàm lượng chất khô (%); đường tổng số (%), vitamin C; axit; độ brix…

          Hàng năm kiểm tra, đánh giá những cây đầu dòng nếu không đạt các tiêu chí của cây đầu dòng sẽ loại bỏ; bổ sung các cây đầu dòng khác./.

u: hàm lượng chất khô (%); đường tổng số (%), vitamin C; axit; độ brix…

 

          Hàng năm kiểm tra, đánh giá những cây đầu dòng nếu không đạt các tiêu chí của cây đầu dòng sẽ loại bỏ; bổ sung các cây đầu dòng khác./.