Sử dụng phân bón hữu cơ thế hệ mới, thay thế hoàn toàn phân bón vô cơ trong sản xuất lúa là một trong những yếu tố làm giảm chi phí đầu vào, hạ giá thành sản phẩm, góp phần bảo vệ môi trường và hệ sinh thái đồng ruộng. Năm 2023, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội đã phối hợp với Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Thái Sơn triển khai mô hình trình diễn phân bón hữu cơ thế hệ mới đối với cây lúa. Mô hình được triển khai nhằm mục đích thay đổi tư duy và cách thức sản xuất của người dân theo hướng an toàn, bền vững, hài hòa với môi trường sinh thái, đồng thời, tạo ra sản phẩm gạo an toàn cung cấp cho thị trường, qua đó nâng cao hiệu quả kinh tế và thu nhập cho người nông dân.

Năm 2023, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội phối hợp với Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Thái Sơn triển khai mô hình trình diễn bón phân hữu cơ Thái Sơn thế hệ mới Organic TS 30-511 cho cây lúa tại 4 huyện Mỹ Đức, Đông Anh, Chương Mỹ và Thạch Thất. Mô hình với sự tham gia của 7 hộ, quy mô 14.800 m2 được sản xuất ở 2 vụ, vụ Xuân và vụ Mùa. Tham gia mô hình, các hộ dân được hỗ trợ 100% phân bón theo qui trình, hỗ trợ kinh phí triển khai thực hiện mô hình; được cán bộ kỹ thuật của Công ty và Trung tâm Khuyến nông Hà Nội thường xuyên kiểm tra, hướng dẫn kỹ thuật, quy trình chăm sóc, bón phân theo từng giai đoạn phát triển của cây lúa.   

   Để triển khai mô hình đạt hiệu quả tốt nhất, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội và Công ty Thái Sơn đã phối hợp chặt chẽ, thống nhất chọn điểm, chọn hộ thực hiện mô hình. Kết quả đã chọn được 14.800 m² của 07 hộ nông dân tại các xứ đồng: Đồng Ngòi, xã Hồng Sơn, huyện Mỹ Đức (3.600 m²); Đồng Lươn, xã Quảng Bị, huyện Chương Mỹ (3.780 m²); Đồng Vàn nếp, xã Hương Ngải, huyện Thạch Thất (3.780 m²) và Đồng Đại Vĩ, xã Liên Hà, huyện Đông Anh (3.640 m²) đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo yêu cầu; Đồng thời, thống nhất với các HTX và các hộ tham gia về kế hoạch triển khai thực hiện, qui trình bón phân hữu cơ để bà con nắm được và thực hiện theo đúng quy trình hướng dẫn. 

Theo ông Vũ Văn Trung - Cán bộ phụ trách kỹ thuật, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Thái Sơn, với thành phần chứa 30% chất hữu cơ cây trồng có thể hấp thụ trực tiếp, NPK tỉ lệ 5-1-1, 18 loại amino axit, penacP và đặc biệt trong phân bón Oganic TS 30-511 có thêm hoạt chất mới là blue eco kích hoạt các enzime bất hoạt trở nên hoạt động trở lại giúp tăng cường khả năng phân giải lân và kali và một số phân trung, vi lượng, thay thế hoàn toàn phân bón vô cơ.

   Trong quá trình sản xuất lúa nếu như lạm dụng phân vô cơ sẽ đem lại tác hại như làm gia tăng sự mẫn cảm của cây trồng với các loại bệnh, tiêu diệt các loài vi sinh vật có lợi, làm cho nhiều diện tích đất trồng trọt bị suy giảm độ phì nhiêu, mất cân đối dinh dưỡng trong đất, đất chai cứng, năng suất cây trồng giảm và tăng các chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe của con người... . Đổi lại, nếu áp dụng quy trình sản xuất theo hướng hữu cơ sẽ làm tăng độ phì nhiêu của đất, tăng chất khoáng và vi sinh vật hữu hiệu cho đất, có tác dụng cải tạo đất rất tốt, nhất là đối với các loại đất đã và đang bị suy thoái. Về lâu dài sẽ giúp khả năng chống chịu sâu bệnh của cây lúa tốt hơn; trong thời kỳ lúa trỗ, ruộng sẽ ít nhiễm rầy, khô vằn, cho bông dài, lúa sạch sâu bệnh, gạo trong, cơm mềm dẻo và có mùi thơm đặc trưng.

Qua thực tế theo dõi các chỉ tiêu sinh trưởng phát triển của diện tích lúa bón phân hữu cơ Thái Sơn thế hệ mới Organic TS 30-511 và diện tích lúa đối chứng (bón phân theo tập quán của người dân địa phương) ở cả 2 vụ cho thấy, trên cùng một thửa ruộng, cấy cùng 1 giống lúa, gieo cấy cùng ngày đã có sự khác biệt rõ rệt giữa hai công thức bón, cụ thể: Cả hai công thức bón đều bén rễ hồi xanh sau cấy là 4 đến 5 ngày.  Tuy nhiên, công thức bón phân hữu cơ thế hệ mới thời gian đẻ nhánh tập trung hơn, số nhánh đẻ tối đa ít hơn, tỷ lệ nhánh hữu hiệu cao hơn; Trỗ tập trung hơn, thời gian trỗ ngắn hơn và cho thu hoạch sớm hơn so với đối chứng từ 2 đến 3 ngày, cho bông dài hơn, số hạt/bông nhiều hơn…

   Mặc dù điều kiện thời tiết năm 2023 diễn biến phức tạp, thuận lợi cho các đối tượng sâu bệnh phát sinh gây hại, song qua theo dõi ở cả 2 vụ cho thấy tại các điểm mô hình bón phân hữu cơ thế hệ mới Oganic TS 30-511của Công ty Thái Sơn lá lúa có màu xanh sáng, bản lá dày và cứng, gọn khóm, ít sâu bệnh hơn ruộng đối chứng; Hầu như các điểm mô hình không phải phun thuốc bảo vệ thực vật, trong khi đó ở công thức đối chứng phải phun từ 1 - 2 lần/vụ.

Theo ông Nguyễn Đỗ Ban - Giám đốc HTX nông nghiệp Hương Ngải, huyện Thạch Thất, hợp tác xã Hương Ngải tham gia mô hình với  3.780 m² tại đồng Vàn nếp (xã Hương Ngải) và bón phân hữu cơ thế hệ mới Oganic TS 30-511của Công ty Thái Sơn ở cả 2 vụ Xuân và vụ Mùa. Năng suất lúa vụ Xuân đạt 65 tạ/ha, cao hơn đối chứng 1,6 tạ/ha; vụ mùa, năng suất đạt 61,5 tạ/ha, cao hơn đối chứng 3 tạ/ha.  Mặc dù giá bán lúa hữu cơ chưa cao hơn so với bón vô cơ, song sử dụng phân bón hữu cơ thế hệ mới Organic TS 13-511 cây lúa ít sâu bệnh, hầu như không phải sử dụng thuốc BVTV; Số lần bón phân ít hơn so với sản xuất thông thường từ 1 - 2 lần, giảm công bón phân, giảm hẳn chi phí sản xuất; Mặt khác năng suất lúa bón phân hữu cơ Organic TS 13-511 đều cao hơn so với sản xuất thông thường, nên mô hình cho hiệu quả kinh tế cao hơn. Cái được lớn hơn từ mô hình là làm thay đổi được nhận thức của người nông dân, sử dụng phân hữu cơ giúp cho đất trở lên màu mỡ hơn, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao sức khỏe cộng đồng.

   Qua kết quả trình diễn cho thấy: Sử dụng phân bón hữu cơ Organic TS 13-511 của Công ty Thái Sơn do có đủ các chất dinh dưỡng đa, trung, vi lượng và hoạt chất sinh học nên hiệu suất sử dụng phân bón cao, không phải bổ sung thêm phân bón vô cơ mà lúa vẫn sinh trưởng phát triển tốt, cho năng suất cao hơn so với bón phân vô cơ theo tập quán của địa phương ở cả 2 vụ từ 1- 3 tạ/ha; hiệu quả kinh tế cao hơn từ 14,2 - 26,2% so với đối chứng.

   Sử dụng phân bón hữu cơ không chỉ góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, mà còn giúp bà con nông dân giảm chi phí sản xuất đầu vào, nâng cao năng suất, hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Mặt khác sử dụng phân bón hữu cơ sẽ làm tăng cường vi sinh vật có lợi trong đất, đảm bảo đa dạng hệ sinh thái, làm cho đất ngày càng màu mỡ, phì nhiêu hơn, đáp ứng nền sản xuất nông nghiệp bền vững.

Mô hình bước đầu không chỉ góp phần tạo ra sản phẩm lúa gạo an toàn mà còn nâng cao nhận thức, thay đổi phương thức canh tác trong việc sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, góp phần bảo vệ môi trường, hệ sinh thái đồng ruộng. Đây là năm đầu tiên Trung tâm Khuyến nông phối hợp với doanh nghiệp triển khai trên địa bàn Hà Nội. Từ kết quả trình diễn năm 2023, là cơ sở để Trung tâm Khuyến nông tham mưu đề xuất, xây dựng mô hình các vụ tiếp theo để có đánh giá chính xác, hiệu quả sử dụng phân bón hữu cơ, làm cơ sở khuyến cáo bà con nông dân áp dụng, từng bước xây dựng nền nông nghiệp xanh và bền vững./.