Đánh giá chất lượng đất làm cơ sở định hướng sản xuất nông nghiệp tại huyện Ứng Hòa – TP HN.

Nguyễn Thị Thoa

Ứng Hòa là địa phương hình thành và phát triển lâu đời trên nền phù sa được bồi đắp của hai con sông Nhuệ và sông Đáy, là địa phương có truyền thống sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là canh tác lúa nước, thường xuyên đứng ở vị trí nhất nhì thành phố về cả sản lượng và năng suất lúa. Chính vì đặc điểm này, đặt vấn đề chuyển dịch cơ cấu sản xuất nói chung và cơ cấu ngành nông nghiệp nói riêng cho huyện Ứng Hòa là một vấn đề khó khăn. Tuy nhiên, đây lại là yêu cầu bức thiết nếu muốn nâng cao giá trị gia tăng của sản xuất nông nghiệp. Để có thể đáp ứng yêu cầu này một cách hợp lý nhất, đòi hỏi có các đánh giá khoa học về chất lượng và tiềm năng đất đai để làm cơ sở định hướng chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất hiệu quả nhất. 

Năm 2016, Sở Nông nghiệp &PTNT đã phối hợp với Viện Thổ nhưỡng nông hóa thực hiện đánh giá chất lượng đất nông nghiệp nhằm phục vụ công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng tại huyện Ứng Hòa, kết quả như sau:

3.1. Kết quả xây dựng bản đồ đất 

Căn cứ vào kết quả phân tích đất, kết quả điều tra thực địa, trên địa bàn huyện chỉ có một nhóm đất là đất Phù sa (ký hiệu: P; tên theo FAO-UNESCO là Fluvisols); bao gồm 4 loại đất và 7 loại phụ đất 

Bảng phân loại đất huyện Ứng Hòa

TTKý hiệuTên đất Việt NamTên đất theo FAO-UNESCODiện tích 

(ha)Tỷ lệ so DTĐTTỷ lệ so DTTN

PgĐất phù sa glâyGleyic Fluvisols2005,1113,3110,66

1PgjĐất phù sa glây, úng nướcStagnic Gleyic Fluvisol2.005,1113,3110,66

PjĐất phù sa úng nướcStagnic Fluvisols7.147,6147,4337,98

2PjgĐất phù sa úng nước, glâyGleyic Stagnic Fluvisol4.937,4232,7726,24

3PjcĐất phù sa úng nước, chuaDystric Stagnic Fluvisol2.210,1914,6711,75

PbĐất phù sa được bồiAnofluvic Fluvisols491,483,262,61

4PbaĐất phù sa được bồi, cơ giới phân dịGeoabruptic Anofluvic Fluvisol84,400,560,45

5PbeĐất phù sa được bồi, trung tính ít chuaEutric Anofluvic Fluvisol407,082,702,16

Đất phù sa không được bồiOrthofluvic Fluvisols5.424,1036,0028,82

6PcĐất phù sa không được bồi, chuaDystric Orthofluvic Fluvisol3.460,0022,9618,39

7PeĐất phù sa không được bồi, trung tính ít chuaEutric Orthofluvic Fluvisol1.964,1013,0310,44

Diện tích điều tra15.068,30100,0080,07

Tổng diện tích tự nhiên18.818,00

Đất phù sa không được bồi chiếm diện tích lớn nhất trong 4 loại đất phù sa huyện Ứng Hòa với 5.424,10 ha, chiếm 36% diện tích điều tra hay 28,82% tổng diện tích tự nhiên của huyện. Loại đất này được chia thành hai loại phụ: đất phù sa không được bồi chua, chiếm gần 2/3 diện tích loại đất với 3.460,0 ha; chiếm 22,96% diện tích điều tra, hay 18,39% tổng diện tích tự nhiên, phân bố chủ yếu ở các xã Hoa Sơn, Sơn Công, Hòa Phú và Đội Bình. Đất phù sa không được bồi trung tính ít chua có 1.964,1 ha, chiếm 13,03% diện tích điều tra hay 10,44% tổng diện tích tự nhiên, phân bố chủ yếu ở các xã Hồng Quang, Đồng Tiến, Đại Hùng, Viên An và Đội Bình. Đất có các tính chất lý hóa học khá thích hợp cho nhiều cây trồng, kể cả cây lâu năm cũng như cây ngắn ngày. 

Đất phù sa được bồi huyện Ứng Hòa chỉ có gần 500 ha ven sông Đáy và sông Nhuệ, chiếm 3,26% diện tích điều tra hay 2,61% tổng diện tích tự nhiên huyện, phân bố chủ yếu ở phía ngoài đê các xã Phù Lưu, Viên Nội, Hòa Xá, Hòa Phú. Đất thích hợp với nhiều cây trồng ngắn ngày, ưa đất thịt nhẹ và không đòi hỏi nguồn dinh dưỡng quá lớn như cây họ đậu, cây ngô.

Đất phù sa glây trên địa bàn huyện Ứng Hòa có diện tích hơn 2.000 ha, chiếm 13,13% diện tích điều tra hay 10,66% tổng diện tích tự nhiên huyện; phân bố trên địa bàn các xã trũng nhất vùng nội đồng huyện, tập trung ở các xã như: Hòa Lâm, Minh Đức, Trầm Lộng và Đồng Tân, Trung Tú. Mặc dù giàu về dinh dưỡng, nhưng các hạn chế không thể khắc phục về đặc tính glây, úng nước của đất khiến cho đất phù sa glây hầu như chỉ có thể sử dụng để canh tác lúa hoặc trong cơ cấu lúa - cá, lúa - vịt.

3.2. Chất lượng đất và biến động theo thời gian

Đất nông nghiệp huyện Ứng Hòa phần lớn là đất phù sa không được bồi, gồm cả loại đất phù sa úng nước và phù sa glây thì chiếm trên 95% diện tích đất nông nghiệp huyện. Đất phát triển trên nền địa hình thấp, có thành phần cơ giới tầng mặt nặng (chủ yếu là thịt pha sét), khả năng tiêu thoát nước trung bình. Các đặc tính này là hạn chế đối với nhiều cây trồng, tuy nhiên cây lúa nước vẫn có thể thích nghi tốt; do đó, ngoài vùng nội đồng và các khu vực trũng thấp, huyện chỉ có một diện tích nhỏ có thể sử dụng cho các cây trồng đa dạng hơn ngoài hệ thống hai vụ lúa hoặc lúa - cá.

Độ phì tầng mặt được đánh giá ở mức trung bình. Riêng chỉ tiêu kali tổng số thấp trên toàn bộ diện tích nông nghiệp huyện; ngược lại, lân tổng số đều ở mức cao. Đây là chỉ tiêu có sự thay đổi rất nhanh theo thời gian do chịu tác động trực tiếp từ các hoạt động sản xuất của con người. 

So với các kết quả từ năm 2005 và 2010; độ chua của đất có sự chuyển dịch tích cực từ chua vừa sang chua nhẹ cho đến chua nhẹ và gần trung tính điều này phản ánh trong quá trình sản xuất nông dân đã quan tâm hơn đến việc sử dụng vôi và các loại phân bón phù hợp với đặc điểm địa hình thấp, đất đai đai ngập úng quanh năm của huyện. 

Lượng hữu cơ và đạm tổng số có xu thế tăng , lân tổng số không tăng nhưng lân dễ tiêu giảm mạnh và liên tục. Kali tổng số giảm mạnh. Kali dễ tiêu ở mức thấp đến trung bình cho thấy để tăng năng suất và chất lượng cây trồng cũng cần phải chú ý bổ sung thêm kali theo đúng thời kì và số lượng. 

3.3. Đề xuất định hướng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Ứng Hòa

Về chất lượng đất của Ứng Hòa hầu hết đều phù hợp với cơ cấu hai vụ lúa, chỉ có một diện tích nhỏ có thể dùng cho cây ăn quả, chuyên rau hoặc lúa - màu. Qua kết quả phân tích, đánh giá đã đưa ra một số đề xuất như sau:

Đề xuất các kiểu sử dụng đất đai chính

Kí hiệuKiểu sử dụng đất  đai chínhDiện tích (ha)Tỷ lệ (%)

RATRau an toàn825,797,27

CAQCây ăn quả464,144,09

LUA-MĐất lúa xen màu1.904,1016,77

LUCĐất chuyên trồng lúa8.159,4571,87

Tổng diện tích đất đề xuất 11.353,48100,00

Tổng diện tích đất nông nghiệp13.586,00-

Kết quả đánh giá thích hợp cho thấy trên 99% diện tích thích hợp cao nhất với cây lúa; với cây lạc có 46,66% diện tích thích hợp mức S1 và 53,34% diện tích thích hợp mức S2; khoảng 80% diện tích thích hợp mức S2 với cây bắp cải. Toàn bộ diện tích thích hợp ở mức S2 với cây đậu đỗ và cây ngô. Với cây ăn quả, 12% diện tích thích hợp ở mức S1, 88% thích hợp ở mức S2. 

Từ kết quả đánh giá nêu trên đã đề xuất huyện Ứng Hòa thời gian tới giảm khoảng 2.000 ha đất chuyên lúa chuyển sang trồng xen màu và rau an toàn, trong đó quy hoạch trên 825 ha trồng rau an toàn; tăng diện tích đất trồng cây ăn quả thêm 300 ha; lên trên 460ha./.