Giá trị kinh tế vượt trội

Là một trong những DN quy mô vừa trong lĩnh vực chế biến, hiện nay, Công ty CP Thực phẩm 3Brothers (huyện Đông Anh) đang sản xuất hàng chục mặt hàng tiêu dùng hàng ngày, trong đó nhiều nhất là giò, chả, xúc xích, dồi sụn… Phó Giám đốc Công ty CP Thực phẩm 3Brothers Nguyễn Xuân Tuấn cho biết, dù mới bước chân vào lĩnh vực chế biến, tuy nhiên các sản phẩm của DN hiện tiêu thụ tương đối tốt, đặc biệt là trong hai năm chịu ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19. Doanh thu của đơn vị ba năm gần nhất đạt không dưới 5 tỷ đồng/năm.

Trong khi đó, Công ty CP Thực phẩm Song Đạt (huyện Thanh Trì) cũng có được nguồn thu ổn định nhờ các sản phẩm chế biến từ thịt lợn. Đại diện DN này chia sẻ, thực phẩm chế biến có khả năng bảo quản được lâu dài; việc lưu thông, vận chuyển sản phẩm chế biến cũng dễ dàng hơn so với các mặt hàng tươi sống. Điều này mang lại giá trị vượt trội so với thịt lợn thương phẩm.

Theo Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản Hà Nội Nguyễn Thị Thu Hằng, những năm qua, TP đã có nhiều cơ chế, chính sách để khuyến khích các tổ chức, DN, hợp tác xã, chủ thể sản xuất tăng cường đầu tư cho công nghệ chế biến. Đến nay, toàn TP có trên 250 DN chế biến nông sản, cùng với đó là hàng nghìn cơ sở có quy mô nhỏ hơn, thực hiện sơ chế, bảo quản để phục vụ tiêu dùng của địa phương…

“Thông qua chế biến, giá trị của nông sản thô như rau củ quả, thịt gia súc - gia cầm, thủy sản tươi sống…, tăng cao đáng kể. Điều này mang lại lợi ích cho nhiều bên sản xuất, kinh doanh. Đặc biệt còn giúp cơ quan chức năng quản lý tốt hơn vấn đề an toàn thực phẩm” - bà Nguyễn Thị Thu Hằng chia sẻ thêm.

Mới đáp ứng 20% nhu cầu

Dù đã có bước phát triển đáng ghi nhận trong những năm qua, tuy nhiên, đánh giá khách quan ngành công nghiệp chế biến nông sản của Hà Nội vẫn còn nhiều hạn chế. Số lượng các DN tham gia vào lĩnh vực giàu tiềm năng này còn ít. Không chỉ vậy, số liệu khảo sát của Sở NN&PTNT Hà Nội mới đây cũng cho thấy, hơn 98% tổng số cơ sở chế biến nông sản hiện đang hoạt động trên địa bàn TP chỉ có quy mô vừa và nhỏ. 3 nhóm sản phẩm chế biến chủ lực vẫn là thịt (42,6%), rau quả (33,7%) và thuỷ sản (26,7%).

Thiết bị máy móc của các cơ sở chế biến nông sản chủ yếu là bán tự động (chiếm 76,6% tổng số cơ sở). Công nghệ dây chuyền tự động mới chiếm tỷ lệ 14,7%; trong khi công nghệ chế biến thủ công vẫn chiếm tỷ lệ 8,7%. Thiết bị máy móc phục vụ chế biến chủ yếu phục vụ xay, nghiền, rang, sấy, đánh bóng, tạo hương, đóng gói… Hệ thống bảo quản các sản phẩm nông lâm thủy sản của Hà Nội vẫn còn khiêm tốn. Toàn TP hiện có 113 kho lạnh nhưng trong số này chỉ có 7 kho lớn (quy mô gần 30.000m2); còn lại 106 kho có diện tích tổng thể chỉ hơn 5.300m2.

Sản lượng các loại nông sản, thực phẩm qua chế biến của Hà Nội đạt khoảng 1.000 tấn/tháng, trong khi nhu cầu tiêu dùng của người dân hiện đang cư trú trên địa bàn Thủ đô lên tới gần 5.200 tấn. Điều này đồng nghĩa, năng lực chế biến của Hà Nội mới đáp ứng chưa đến 20% nhu cầu thực tế. Nhu cầu rất lớn về thực phẩm chế biến còn lại, Hà Nội phải kết nối, tiếp nhận và tiêu thụ từ các tỉnh, TP lân cận hoặc nhập khẩu để có thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu tiêu dùng cho người dân Thủ đô. Đây được xem là tiềm năng còn đang bị bỏ ngỏ của ngành công nghiệp chế biến.

 

Sơ chế, đóng gói nấm ăn tại huyện Sóc Sơn. Ảnh: Phạm Hùng

Cần thêm chính sách khuyến khích

Thực tế hiện nay, việc kêu gọi, khuyến khích các tổ chức, DN đầu tư vào lĩnh vực chế biến thực phẩm còn nhiều hạn chế. Một số cơ chế, chính sách được Nhà nước ban hành nhưng gặp khó khi đưa vào thực tiễn. Điển hình như Nghị định số 98/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Giám đốc Hợp tác xã Sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Văn Đức (huyện Gia Lâm) Nguyễn Văn Minh, cho biết đơn vị hiện chưa tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ từ Nghị định số 98 để đầu tư cho chế biến các sản phẩm rau, củ, quả. Nguyên nhân là hồ sơ để xin các cấp hỗ trợ còn rất phức tạp.

Việc tiếp cận cơ chế, chính sách còn khó khăn khiến nhiều tổ chức, DN, hợp tác xã phải “tự thân vận động”. Các cơ sở chế biến hiện nay phần lớn đều phải huy động vốn vay từ các tổ chức tín dụng để đầu tư xây dựng khu chế biến, kho lạnh, kho bảo quản thực phẩm…

Đại diện Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản Hà Nội cho rằng, sự hỗ trợ về công nghệ của khu vực công nghiệp - dịch vụ dành cho nông nghiệp hiện nay còn chưa rõ ràng, hiệu quả chưa cao, nhất là trong lĩnh vực bảo quản, chế biến nông sản, thực phẩm. Do đó, cần thiết phải đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng trong các khâu của chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp.

Theo Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Tạ Văn Tường, tại nhiều nước trên thế giới, mức độ chuyên sâu trong bảo quản, chế biến nông sản được xem là thước đo chỉ số phát triển của một quốc gia. Hay nói cách khác, càng đa dạng và nhiều sản phẩm từ chế biến thì nền khoa học - công nghệ càng phát triển. Đại diện Sở NN&PTNT Hà Nội cho rằng, để nâng cao năng lực chế biến, cấp thiết cần tổ chức lại sản xuất theo hướng chuyên canh tập trung; tiến tới xóa bỏ hình thức canh tác nhỏ lẻ, manh mún, sản phẩm “sáng tươi chiều héo” còn phổ biến hiện nay.

Cũng theo ông Tạ Văn Tường, hiện nay Nhà nước đã có cơ chế, chính sách khuyến khích các tổ chức, DN, hợp tác xã, người dân đầu tư vào lĩnh vực bảo quản, chế biến nông sản, thực phẩm. Tuy nhiên, thực tế để chính sách đi vào cuộc sống vẫn còn nhiều khó khăn. Việc đơn giản hóa thủ tục hỗ trợ vốn vay là một trong những vấn đề cần được quan tâm nhằm thúc đẩy lĩnh vực bảo quản, chế biến phát triển.

Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn đến năm 20230, tầm nhìn 2045 của TP Hà Nội xác định phát triển ngành bảo quản, chế biến nông lâm sản và thuỷ sản là giải pháp căn cơ, toàn diện. Kế hoạch số 193/KH-UBND của UBND TP Hà Nội cũng đưa ra mục tiêu đến năm 2030, phát triển công nghiệp chế biến có công nghệ từ trung bình, tiên tiến trở lên, tạo ra các sản phẩm có sức cạnh tranh cao, đáp ứng yêu cầu của các thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Để đạt được mục tiêu TP Hà Nội đề ra về bảo quản, chế biến nông sản, cần mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào chế biến, bảo quản nông sản; nâng cao chất lượng sản phẩm và đảm bảo an toàn thực phẩm. Cùng với đó, đẩy mạnh việc phát triển thị trường, xúc tiến thương mại, đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực... để ngành chế biến nông sản Thủ đô phát triển như định hướng đề ra.

GS.TS Nguyễn Văn Khôi - Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam