Dồn điền đổi không phải là 1 tiêu chí trong xây dựng NTM nhưng dồn điền đổi thửa giúp tăng diện tích trên một thửa ruộng, tạo thuận lợi cho hộ canh tác, thực hiện Cơ giới hoá nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá; từng bước phân công lao động trong từng địa bàn, tạo việc làm, tăng giá trị thu nhập trên một đơn vị diện tích sản xuất.
Thành phố Hà Nội, từ khi mở rộng địa giới hành chính đến nay có tổng diện tích đất nông nghiệp là 179.270 ha. Trước đây thực hiện Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị, ruộng đất nông nghiệp được giao khoán đến từng hộ gia đình được chia bình quân có ruộng tốt, có ruộng xấu, có gần có xa. Do vậy rất phân tán, manh mún, bình quân 10 - 12 thửa/hộ, cá biệt có nơi tới 30 - 40 thửa/hộ, diện tích bình quân 150m2/thửa, có nơi diện tích mạ chỉ có 5 - 7m2/thửa.
Ruộng đất manh mún đã không còn phù hợp với tình hình sản xuất như hiện nay vì không thể đầu tư thâm canh, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi không đưa được cơ giới hóa vào gây lãng phí công lao động rất lớn. Mặt khác ruộng đất manh mún, ô thửa nhỏ còn gây khó khăn cho việc lập hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quản lý đất đai…
Để triển khai thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới với mục tiêu đã được Thành ủy Hà Nội xác định là trên 40% số xã đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2015 theo Bộ tiêu chí Quốc gia. Việc tiến hành dồn điền đổi thửa (DĐĐT) sẽ giải quyết được cơ bản tình trạng manh mún và phân tán ruộng đất cho người nông dân, tạo điều kiện quy hoạch vùng sản xuất tập trung; thuận lợi để áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, đưa cơ giới hóa vào nông nghiệp, giúp giảm chi phí sản xuất và tăng hiệu suất lao động; chuyển dịch cơ cấu lao động trong nông nghiệp; nâng cao thu nhập cho người nông dân; tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; tạo quỹ đất để có mặt bằng xây dựng các công trình phúc lợi thực hiện nhóm tiêu chí xây dựng cơ sở vật chất trong nông thôn mới; tạo quỹ đất công cho cơ sở để thực hiện đấu giá huy động nguồn nội lực cho xây dựng nông thôn mới.
Một số kinh nghiệm trong công tác DĐĐT tại Hà Nội
Xã Nghiêm Xuyên, huyện Thường Tín là một trong những huyện thực hiện dồn điền đổi thửa từ năm 2003. Trước đây trung bình xã có từ 6-7 mảnh mỗi hộ nhưng sau 5 năm triển khai (từ 2003 – 2007) chỉ còn từ 1-2 mảnh mỗi hộ. Những bước đi đầu tiên tại xã gặp không ít khó khăn do suy nghĩ của bà con sợ mất công bằng khi phải gắp thăm lại. Chính những khó khăn này đảng ủy, chính quyền xã đã phải tìm những bước đi cho phù hợp để tháo gỡ những vướng mắc giúp cho bà con hiểu và đồng tình ủng hộ.
Theo ông Ông Hoàng Văn Thanh – Chủ tịch UBND xã Nghiêm Xuyên – Thường Tín cho biết:
Xã đã xác định cần làm điểm để rút kinh nghiệm cho toàn xã. Cụm 5 thôn Nghiêm Xá đã được chọn làm điểm. Phương pháp chính xã triền khai làm DĐĐT đó là cân đối sản lượng chỗ nơi làm xa, xấu thì sản lượng thấp hơn, nơi gần tốt thì sản lượng cao hơn; Việc điều chỉnh trên quan điểm là giữ nguyên diện tích từng hộ như năm 1993 đã được chia, sau đó đánh số thứ tự từng ô ruộng và để nhân dân tổ chức gắp thăm. Nguyên tắc trong việc dồn ruộng của xã là ghép các hộ anh em họ hàng gần nhau, trên cơ sở đơn vị chia ruộng để gắp phiếu lớn hơn; Đồng thời xã cũng đã có chế độ khuyến khích như có chế độ ưu tiên khối lượng đào đắp thủy lợi, nạo vét mương máng và mở bờ vùng, bờ thửa cho cụm nào dồn ruộng nhanh và lớn; hỗ trợ công cho cán bộ trực tiếp làm công tác chia, dồn ruộng từ 3-5 triệu đồng và điều đặc biệt quan trọng là việc họp bàn công khai, dân chủ với dân và sự chỉ đạo chặt chẽ từ các chi bộ Đảng.
Đến nay xã Nghiêm Xuyên đã hoàn thành công tác DĐĐT. Từ năm 2008 xã đã thực hiện được việc đưa cơ giới hóa - đưa máy gặt xuống đồng. Gặp gỡ bà con nơi đây bây giờ hỏi về tác dụng của việc DĐĐT ai cũng rất phấn khởi cho biết việc DĐĐT có lợi cho dân rất nhiều như tiết kiệm được phân bón, giống, công lao động, chăm sóc, hiệu quả kinh tế tăng lên rất nhiều.
Nếu như Nghiêm Xuyên với những bước đi đầu tiên nhiều khó khăn và phải mất tới 5 năm để thực hiện xong dồn điền đổi thửa thì những địa phương tiến hành dồn điền đổi thửa sau có đúc rút được những kinh nghiệm để triển khai tốt hơn. Xã Đại Thắng thuộc huyện Phú Xuyên trong 2 năm từ 2008 đến cuối năm 2009 đã thực hiện dồn điền đổi thửa trên toàn 290 ha canh tác cơ bản chỉ còn 1 mảnh/ hộ, theo chính quyền xã cũng giống những nơi khác khó khăn lớn nhất vẫn là người dân muốn theo lối sản xuất cũ, những hộ nông dân có đất tốt thì gần như không ủng hộ trong đó có cả những hộ gia đình chính sách. Bài toán tưởng chừng như rất khó giải này được đảng ủy chính quyền xã ở nơi đây tìm ra lời giải .
Theo ông Phạm Văn Hùng - Chủ tịch UBND xã Đại Thắng huyện Phú Xuyên cho biết các bước đi trong công tác DĐĐT tại xã: Đầu tiên Đảng viên phải đi trước vận động tuyên truyền cho bà con nông dân hiểu hết lợi ích và hiệu quả trong dồn điền đổi thửa; Thứ hai là giữ nguyên định xuất về số nhân khẩu và định xuất đất theo quy định từ năm 1993; Thứ 3 là vận động tuyên truyền để các gia đình chính sách ủng hộ chính quyền; Thứ 4 đó là chuyển đổi các khu ruộng trũng và xấu sang làm VAC .
Chính từ những bước đi thận trọng chắc chắn nhưng phù hợp với lòng dân đã tạo lên cục diện sản xuất mới cho mảnh đất này. Hiện nay xã Đaị Thắng đã quy hoạch được vùng sản lúa chất lượng cao khoảng 200 ha; vùng đất xấu, trũng đã được chuyển đổi thành vùng sản xuất VAC khoảng 53 ha. Đặc biệt từ DĐĐT, chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi đã giúp cho thu nhập của hộ dân ở các vùng chuyển đổi nuôi trồng thủy sản có thu nhập khá đến 200 -300 triệu/ha/năm (sau khi đã trừ chi phí sản xuất), nhiều vùng sản xuất nông nghiệp đã đưa được cơ giới hóa vào sản xuất.
Với những kinh nghiệm từ các xã làm tốt công tác DĐĐT và quyết tâm của Đảng ủy và các cấp chính quyền huyện, đến nay huyện Phú Xuyên đã dồn điền đổi thửa được trên 6.700 ha /10.000 ha canh tác chiếm 65% tổng diên tích của toàn huyện, trong đó có 11 xã đã hoàn thành dồn điền đổi thửa còn 17 xã đang thực hiện. Phấn đấu đến cuối tháng 5 /2012 toàn huyện sẽ hoàn thành công tác DĐĐT.
Bên cạnh Phú Xuyên, Thường Tín thì nhiều địa phương trên địa bàn thành phố cũng thực hiện rất tốt việc dồn điền đổi thửa. Trong đó phải kể đến xã Hợp Thanh huyện Mỹ Đức, xã chỉ mất 2 tháng đã thực hiện xong việc dồn điền đổi thửa. Hiện nay mỗi hộ trung bình chỉ còn từ 1 – 2 mảnh. Chính quyền xã nơi đây đã xác định công tác DĐĐT là phải làm từ đồng làm về và luôn phải gắn với quy hoạch xây dựng nông thôn mới. Từ dồn điền đổi thửa xã đã dành ra được cho quỹ đất công 22ha đất để làm đường giao thông và xây dựng các công trình công cộng.
Huyện Sóc Sơn công tác dồn điền đổi thửa mới thực hiện từ năm 2010, diện tích hoàn thành 3.864,62 ha đạt 29,35% , tuy nhiên cái được lớn nhất đã được lãnh đạo huyện đánh giá là việc đưa cơ giới hóa đồng bộ vào đồng ruộng từ khâu gieo mạ, đến khâu thu hoạch; việc huy động được nguồn lực, tiền của dân vào thực hiện dồn điền đổi thửa xây dựng nông thôn mới. Theo ông Ngô Đại Ngọc – Phó chủ tịch UBND huyện Sóc Sơn: Muốn đưa được cơ giới hóa vào sản xuất thì ngoài việc dồn điền đổi thửa tạo thành vùng lớn thì giao thông nội đồng phải được tiến hành đồng bộ. Năm 2010 huyện đã tổ chức làm điểm tại 2 xã Tân Hưng và Minh Trí, năm 2011 đã triển khai trên toàn huyện. Với việc làm tốt công tác tuyên truyền, người dân tại các xã đồng thuận cùng góp công, góp tiền vào cùng xã thuê máy súc, máy san ruộng, làm đường giao thông nội đồng; có những gia đình ủng hộ kinh phí đến 40 triệu đồng. Sau hai năm tiến hành công tác DĐĐT đưa cơ giới hóa, tiến bộ KHKT vào sản xuất, nhiều xã năng suất lúa đã tăng 30% -50%. Đặc biệt nhờ làm tốt DĐĐT đến nay huyện đã dành ra được 300 ha đất để đưa vào quỹ đất công phục vụ cho xây dựng nhà văn hóa; đường giao thông; nghĩa trang…
Còn rất nhiều huyện trên địa bàn Thành phố đã chủ động tích cực triển khai công tác DĐĐT. Những huyện, thị xã thực hiện công tác dồn điền đổi thửa được nhân dân đồng tình ủng hộ, tạo phong trào sôi nổi trong nhân dân góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển. Tạo thuận lợi cho công tác quy hoạch, đưa cơ giới hoá đồng bộ trong sản xuất nông nghiệp, đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Đặc biệt số thửa đất bình quân/hộ giảm, trung bình còn 5 - 6 thửa/hộ, có nhiều hộ chỉ còn 1 - 2 thửa. Trong quá trình thực hiện công tác dồn điền đổi thửa, sản xuất nông nghiệp được giữ vững và phát triển, an ninh nông thôn được ổn định. Đến nay toàn thành phố đã tiến hành dồn điền đổi thửa được trên 41.000 ha chiếm 26,4% diện tích, Trong đó các huyện làm tốt là: Phú Xuyên trên 6.700ha đạt 65%; Ứng Hòa trên 8.500ha, đạt 59%; Thanh Oai trên 3.700ha, đạt 51%; Mỹ Đức trên 5.600ha, đạt 39%...
Dù mỗi địa phương có những bước đi khởi đầu trong DĐĐT có khác nhau nhưng kết quả của việc dồn điền đổi thửa đã tạo được sự công bằng, dân chủ trong quần chúng nhân dân; tạo phong trào cách mạng sôi nổi, cuốn hút toàn thể nhân dân cùng tham gia, đó chính là động lực là sức mạnh của cả hệ thống chính trị ở cơ sở để thực hiện xây dựng nông thôn mới thành công.
Dồn điền đổi thửa là công việc khó chính vì vậy vấn đề triển khai từ các cấp chính quyền cơ sở, điều hết sức quan trọng là cần phải nêu cao sự dân chủ công bằng, tạo lòng tin để dân hiểu và ủng hộ chính quyền. Theo ý kiến của ông Hoàng Thanh Vân – Giám đốc Sở NN & PTNT Hà Nội: Công tác dồn điền đổi thửa cần thực hiện tốt các bước: Thứ nhất là coi trọng công tác tuyên truyền vận động trong nhân dân và phải coi trọng vấn đề dân chủ; Thứ 2 là trong công tác DĐĐT cần phải tạo điều kiện sản xuất cho người dân tốt hơn trước từ mương máng, giao thông nội đồng cho đến các điều kiện phục vụ sản xuất; Thứ 3 là cần có sự nỗ lực đặc biệt của các cấp ủy đảng, chính quyền, đặc biệt nâng cao trình độ trách nhiệm của cán bộ cấp thôn, cấp xã những người trực tiếp triển khai đến dân trên cơ sở đó để nhân dân đồng thuận.
Trong thời gian qua bên cạnh những huyện đã và đang triển khai công tác dồn điền đổi thửa đạt kết quả tốt. Còn một số huyện thực hiện việc dồn điền đổi thửa được rất ít như huyện Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Mê Linh; Chương Mỹ...Những nguyên nhân hạn chế công tác dồn điền đổi thửa của các huyện cũng chính là những khó khăn hiện nay khi toàn thành phố vẫn còn trên 113.000 ha chiếm 73,5% tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp cần phải tiến hành dồn điền đổi thửa trong thời gian tới.
Những khó khăn các huyện gặp phải cũng khác nhau, nhiều địa phương do địa hình không đồng mức, nằm ở nhiều nơi khác nhau nên việc triển khai quy hoạch lại, chia đất cho nhân dân gặp nhiều khó khăn; Nhiều huyện ven đô tốc độ đô thị hoá diễn ra nhanh, dẫn đến một số bộ phận nhân dân có tư tưởng chờ dự án để hưởng đền bù nên tiến hành dồn điền đổi thửa còn chậm; Nhiều địa phương do quy hoạch sử dụng đất của các xã còn nhiều bất cập, chưa được công khai theo quy định, tình trạng chuyển đổi đất lúa sang đất vườn ao ở một số nơi diễn ra không theo quy hoạch, thiếu sự kiểm soát của các cấp chính quyền…
Theo ý kiến của ông Trần Xuân Việt – Phó chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội thì để khắc phục những khó khăn đảm bảo cho công tác DĐĐT đúng kế hoạch hoàn thành vào năm 2012 trên toàn thành phố thì cần thiết phải tăng cường công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho người dân về nội dung, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác Dồn điền đổi thửa; Cấp uỷ, chính quyền địa phương chỉ đạo ở cơ sở cần quyết liệt và đồng bộ, gương mẫu đi đầu vận động nhân dân thực hiện dồn điền đổi thửa; Cần làm tốt công tác sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm kịp thời từ các xã làm điểm để nhân ra diện rộng. Dồn điền đổi thửa sẽ là bước đi rất quan trọng, một sức bật mới trong công cuộc xây dựng NTM, tạo điều kiện các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; tạo quỹ đất xây dựng các công trình phúc lợi của địa phương.
Qua những kết quả bước đầu trong việc chỉ đạo, tổ chức thực hiện thành công công tác dồn điền đổi thửa ở cơ sở, để đúc rút những kinh nghiệm triển khai thành công công tác DĐĐT, ngày 19/3/2012, UBND thành phố Hà Nội đã tổ chức hội nghị Sơ kết đánh giá công tác Dồn điền đổi thửa trên địa bàn thành phố và triển khai nhiệm vụ năm 2012.
Tại hội nghị những bài học kinh nghiệm được rút ra để nhằm phấn đấu hoàn thành dồn điền đổi thửa trên địa bàn Thành phố vào năm 2012 đó là:
- Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân bằng nhiều hình thức để nhân dân thấy được mục đích, ý nghĩa và sự quan tâm của Đảng và Nhà nước từ đó nhân dân hưởng ứng, đồng tình và tích cực tham gia dồn điền đổi thửa tạo thành động lực mới thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển.
- Cán bộ cơ sở, nhất là đảng viên phải gương mẫu, đi đầu trong công tác dồn điền đổi thửa để lôi kéo quần chúng nhân dân tích cực tham gia.
- Có quy hoạch phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với phát triển xây dựng nông thôn mới.
- Cả hệ thống chính trị đều vào cuộc, tạo phong trào sâu rộng trong nhân dân. Tăng cường vai trò Mặt trận tổ quốc, các đoàn thể chính trị.
- Hỗ trợ đủ kinh phí để tổ chức thực hiện công tác dồn điền đổi thửa.
- Phải hoàn chỉnh việc chỉnh lý bản đồ, hồ sơ địa chính kịp thời, đúng với thực tế khi DĐĐT, tiến hành thu lại Giấy chứng nhận QSDĐ đã cấp và cấp đổi Giấy chứng nhận QSDĐ cho các hộ sau khi thực hiện xong Dồn điền đổi thửa.
- Xây dựng lộ trình, kế hoạch, nguyên tắc một cách cụ thể, trên cơ sở phát huy dân chủ, công khai, lắng nghe tiếp thu ý kiến của nhân dân.
Dồn điền đổi thửa là khâu quan trọng để hình thành phát triển các vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa lớn, ổn định, lâu dài; là yếu tố quyết định thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển góp phần đưa cơ giới hoá, hiện đại hóa trong nông nghiệp, nông thôn hưởng ứng chương trình nhân rộng cánh đồng mẫu lớn của Bộ Nông nghiệp & PTNT. DĐĐT là tiền đề để xây dựng nông thôn mới thành công, chính vì vậy UBND Thành phố Hà Nội cần sớm cụ thể hóa Nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố khóa XIV, kỳ họp thứ 4 để ban hành hệ thống chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp, xây dựng hạ tầng nông thôn tạo điều kiện cho nông dân thực hiện tốt công tác Dồn điền đổi thửa tại những vùng phát triển sản xuất nông nghiệp ổn định.
Thu Hằng
Nguyễn Văn Hữu