Đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam tái thả chim theo 7 tiêu chí của Liên minh Quốc tế bảo tồn thiên nhiên và Tài nguyên thiên nhiên (IUCN).

Loài chim quý đứng trước nguy cơ tuyệt chủng

Chim hồng hoàng tên khoa học là Buceros bicornis, thuộc họ hồng hoàng, bộ sả, lớp chim. Hồng hoàng sinh sống ở các khu rừng của Ấn Độ, Đông Nam Á và miền nam Trung Quốc, thuộc nhóm Ib - các loài động vật rừng đang bị đe dọa tuyệt chủng, nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Giám đốc Trung tâm Cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội Lương Xuân Hồng cho biết, tại Việt Nam, nhiều vùng vẫn còn chim hồng hoàng tự nhiên nhưng nạn buôn bán trái phép khiến loài này đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Trên thị trường, chim hồng hoàng được mua bán trái phép với giá 30 triệu đồng/con.

 

Bác sĩ Trung tâm Cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội thăm khám sức khỏe cho chim hồng hoàng. Ảnh: Ngọc Thành

Trung tâm Cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội đang chăm sóc 15 chim hồng hoàng trưởng thành, được thu giữ từ các vụ buôn bán động vật hoang dã nhiều năm qua. Từ năm 2018, các nhà khoa học, chuyên gia động vật ấp ủ thực hiện dự án tái thả chim hồng hoàng về tự nhiên. Các cá thể hồng hoàng ở trung tâm cứu hộ hầu hết còn non nên thuận lợi khi trở về tự nhiên. Việc tái thả chim tuân theo 7 tiêu chí của IUCN.

Cũng theo ông Lương Xuân Hồng, 2 cá thể chim hồng hoàng được thả là trong số 4 chim hồng hoàng được trung tâm tiếp nhận từ công an huyện Tiên Yên (Quảng Ninh) bàn giao ngày 5/4/2019. Vào thời điểm đó, chim trưởng thành nặng hơn 2kg, ba chim non khoảng 2 tháng tuổi, mỗi con nặng 0,8kg.

Trong nỗ lực tái thả chim hồng hoàng về tự nhiên, sau nhiều quá trình chuẩn bị, tháng 11/2022, một cặp chim đã được lựa chọn, di chuyển từ Hà Nội vào Quảng Bình để làm quen với môi trường và tập bay trong hệ thống lồng đặc biệt. Nhiều đơn vị đã cùng chung tay để thực hiện dự án đặc biệt ý nghĩa này như: Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, Tổ chức Động vật châu Á, Four Paws Việt, Vườn thú Nashville (Mỹ), Vườn thú Attica (Mỹ), Vườn thú Singapore, Vườn thú Bronx (Mỹ), Dự án hồng hoàng Nabula (Nam Phi), Quỹ nghiên cứu hồng hoàng Thái Lan, nhóm chuyên gia hồng hoàng thuộc IUCN...

Tái thả vì mục đích bảo tồn

Chuyên gia của Tổ chức Pour Paws chia sẻ: “Sau 8 tháng theo dõi, khi chim tập bay đường dài thành công, chúng tôi tiến hành kiểm tra sức khỏe cho các cá thể toàn diện lần nữa. Trong lần khám này, chim được chụp Xquang, lấy máu, mẫu phân, kiểm tra sinh hoá, lấy các mẫu test. Các chỉ số đạt tiêu chuẩn, chim mới được thả về tự nhiên.

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng rất thích hợp để tái thả chim bởi nơi đây được bảo vệ tốt, có hệ sinh thái động vật, thực vật đa dạng. Đặc biệt, chim hồng hoàng tự nhiên ở đây ít nên khi tái thả không phải cạnh tranh thức ăn, lãnh thổ, khả năng sống cao hơn. Thức ăn chính của loài này là hoa quả, côn trùng và động vật nhỏ. Thời điểm lý tưởng nhất để thả hồng hoàng là vào tháng 5 đến tháng 8, bởi đây là mùa quả chín.

Để chuẩn bị đón chim, từ tháng 10/2022 các chuyên gia đã làm chuồng tập bay trong rừng quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Chuồng dài 50m, cao 5m. Chuồng giúp chim vận động, bay quãng xa để phát triển phần cơ bị yếu sau thời gian dài nuôi nhốt. Trong thời gian theo dõi chim trong chuồng tập bay tại Phong Nha - Kẻ Bàng, các chuyên gia nhiều lần thấy chim hồng hoàng tự nhiên bay đến đậu bên ngoài. Chuyên gia đánh giá đây là tín hiệu quan trọng để xác định vùng phân bố loài chim này.

Trước đó, một số nước ghi đã ghi nhận việc tái thả chim về tự nhiên như Thái Lan (4 con), Campuchia (3 con cái). Việt Nam lần đầu tiên tái thả một cặp chim đực cái vào độ tuổi sinh sản. Từ khâu chuẩn bị, theo dõi, khám sức khỏe, dựng chuồng tập bay, chuồng giả, mặc áo chip định vị đến khi thả chim về tự nhiên chi phí khoảng 400 triệu đồng.

Dự án tái thả chim hồng hoàng hiện chưa có quy trình chuẩn, bởi mỗi nước chim phân bố có điều kiện tự nhiên, khí hậu, bối cảnh khác nhau. Từng loài chim có đặc tính sinh hoạt riêng, nên các chuyên gia kỳ vọng việc tái thả chim hồng hoàng lần đầu tiên tại Việt Nam sẽ xây dựng khung cho các loài khác.

Nếu chỉ đơn thuần là tái thả động vật hoang dã sau cứu hộ về môi trường tự nhiên thì không quá khó khăn nhưng tái thả động vật hoang dã mang tính bảo tồn mà trung tâm đã và đang nỗ lực thực hiện theo đúng tiêu chuẩn IUCN thì quả thực rất khó, đòi hỏi nguồn kinh phí lớn. Giám đốc Trung tâm Cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội
Lương Xuân Hồng