Cũng giống các thành phần kinh tế khác, các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp ít nhiều cũng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Tìm hướng đi mới, ngành Nông nghiệp Hà Nội đang đồng hành với các HTX tháo gỡ để biến khó khăn thành lợi thế. Ông Tạ Văn Tường, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội đã có cuộc trao đổi xung quanh nội dung này.
- Thưa ông, dịch Covid-19 kéo dài trong suốt quý I/2020 vừa qua đã ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động của các HTX nông nghiệp?
- Đến nay, toàn thành phố có 1.151 HTX nông nghiệp, trong đó, có 1.066 HTX đang hoạt động, chiếm 92,6% và 85 HTX đã ngừng hoạt động, chờ giải thể. Trong quý I/2020, các HTX nông nghiệp trên địa bàn thành phố cũng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Qua nắm bắt, chúng tôi nhận thấy, nhóm HTX sản xuất hàng nông sản, chăn nuôi gia cầm thịt và đẻ trứng, thủy sản bị ảnh hưởng nhiều do thực hiện giãn cách xã hội, các cửa hàng ăn uống, bếp ăn tập thể tại các trường học và khu công nghiệp thời gian qua tạm thời đóng cửa, các hoạt động lễ hội, sự kiện tập trung đông người, đình đám… không được tổ chức, lượng lớn học sinh, sinh viên, người lao động nghỉ việc về quê nên lượng tiêu thụ sản phẩm trên thị trường thủ đô cũng giảm rất lớn, vì vậy, đã ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất kinh doanh của các HTX nông nghiệp, đặc biệt là các HTX chăn nuôi gia cầm, HTX nông nghiệp cung cấp dịch vụ du lịch sinh thái, giáo dục trải nghiệm…
- Ngoài ảnh hưởng của dịch Covid-19, hiện nay, còn những hạn chế, khó khăn nào tác động đến hoạt động của các HTX nông nghiệp thưa ông?
- Bên cạnh những thuận lợi, chúng tôi nhận thấy, năng lực, cơ sở vật chất hiện có của các HTX nông nghiệp chuyển đổi và thành lập mới còn hạn chế, phần lớn các HTX chưa có trụ sở làm việc, cửa hàng kinh doanh, giới thiệu sản phẩm. Các HTX đang trong tình trạng thiếu vốn hoạt động, việc vay từ kênh ngân hàng hay các kênh tài chính khác thường gặp khó khăn do chưa tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị hoặc không có tài sản thế chấp; việc huy động vốn góp của thành viên còn khó khăn. Mặt khác, trình độ cán bộ quản lý HTX còn yếu, chưa có tính đột phá, đổi mới trong cách nghĩ, cách làm. Mức góp vốn điều lệ còn thấp, chưa phát huy được sức mạnh của các thành viên trong HTX. Phương án sản xuất kinh doanh của các HTX hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng nhu cầu thị trường để thu hút thành viên tham gia.
Nhận thức của cán bộ quản lý HTX, thành viên HTX, hộ nông dân về các chủ trương chính sách tiêu thụ sản phẩm theo hợp đồng cũng còn hạn chế, chưa thấy rõ tác dụng, lợi ích của việc ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm, chưa đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu sản xuất để hình thành vùng sản xuất hàng hóa lớn. Đầu ra cho sản phẩm của thành viên cũng không ổn định, thiếu sức cạnh tranh. Các dịch vụ chế biến, tổ chức sản xuất, kinh doanh còn ít HTX làm được. Còn nhiều HTX chưa mở rộng liên kết giữa các HTX trên địa bàn và liên kết với doanh nghiệp để đầu tư sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản, hàng hóa.
Phần lớn các HTX nông nghiệp quy mô xã, thôn từ thời bao cấp chuyển đổi sang với số lượng thành viên nhiều, phương pháp quản lý theo tư duy cũ, các sản phẩm nông nghiệp vẫn mang tính chất phổ thông, chất lượng, mẫu mã kém chưa đủ tính cạnh tranh với sản phẩm trên thị trường. Quy mô và giá trị nông sản chưa đáp ứng được nhu cầu đầu tư sản xuất và tiêu thụ sản phẩm của người tiêu dùng và các doanh nghiệp...
- Vậy nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, khó khăn là do đâu thưa ông? - Trước hết, nhận thức của một bộ phận không nhỏ cán bộ và nhân dân về HTX kiểu mới theo Luật HTX còn hạn chế. Trình độ cán bộ quản lý yếu chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới; thu nhập thấp, thường xuyên thay đổi, vì vậy, chưa yên tâm công tác và chú tâm đến phát triển HTX. Đồng thời, mô hình HTX kiểu cũ còn ăn sâu trong tư tưởng của người dân, vì vậy, phần lớn các HTX chưa mạnh dạn đầu tư, hợp tác phát triển.
Về vốn, cơ sở vật chất của nhiều HTX cũng thiếu, số vốn góp không đủ bảo đảm cho hoạt động, sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và phát triển HTX trong nền kinh tế thị trường như hiện nay. Nhiều HTX chưa có trụ sở làm việc, hạ tầng xuống cấp không được đầu tư, nâng cấp thường xuyên, tài sản, vốn quỹ của HTX thấp, không tăng, sử dụng kém hiệu quả. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ Hội đồng quản trị và kiểm soát được đào tạo bồi dưỡng về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ phù hợp với hoạt động trong cơ chế thị trường còn hạn chế, chủ yếu hoạt động theo kinh nghiệm, tự phát, thiếu khoa học. Đa số các HTX chưa xác định được hướng đi trong sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, xác định được ngành nghề chủ lực cho hoạt động của HTX hiện tại và lâu dài.
- Để các HTX nông nghiệp vượt qua khó khăn, trong đó, có ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, ngành Nông nghiệp Hà Nội sẽ thực hiện những giải pháp nào thưa ông?
- Thực hiện chỉ đạo của UBND thành phố, Sở NN&PTNT đã tổ chức nhiều buổi làm việc, có văn bản tham mưu với UBND TP và hướng dẫn, phối hợp với các sở ngành, quận huyện thị xã để triển khai thực hiện những nhiệm vụ giải pháp về phát triển sản xuất, trong đó, có các giải pháp phát triển HTX lĩnh vực nông nghiệp. Trước mắt, các HTX cần chuẩn bị phương án, kế hoạch phát triển sản xuất. Các HTX cũng cần mạnh dạn chuyển đổi phương thức tổ chức sản xuất, tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, đầu tư vào lĩnh vực sơ chế, chế biến, đăng ký nhãn hiệu, hoàn thiện sản phẩm hàng hóa, hoàn thiện các cơ sở về pháp lý cho sản phẩm cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng các tiêu chuẩn vào hệ thống tiêu thụ văn minh, hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện ích, các chợ thương mại điện tử. Kể từ khi có dịch Covid-19 thì các kênh tiêu thụ văn minh này phát triển rất nhanh, đặc biệt là thương mại điện tử, giúp kết nối sản phẩm trực tiếp tới người tiêu dùng. Với thị trường là Thủ đô thì đây sẽ là kênh tiêu dùng rất lớn và không ngừng phát triển, sẽ là một kênh quan trọng để tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Khi các HTX đưa được sản phẩm vào kênh này đồng thời về uy tín và thương hiệu sản phẩm sẽ tăng lên, việc tiêu thụ sản phẩm sẽ tốt lên và ổn định hơn, giá trị sản phẩm cũng được tăng lên. Đó là cái gốc để cân đối cung cầu cho nội bộ chuỗi giá trị, giải quyết được tận gốc việc sản xuất ra khó tiêu thụ được sản phẩm.
Ở góc độ của Sở NN&PTNT Hà Nội, chúng tôi đã làm việc với các sàn thương mại điện tử lớn để thống nhất hỗ trợ mở các gian hàng sản phẩm nông nghiệp cho các doanh nghiệp, HTX trên các chợ TMĐT, chỉ đạo các đơn vị chuyên môn của sở tư vấn hướng dẫn, hỗ trợ hoàn thiện quy trình sản xuất, hoàn thiện các yêu cầu pháp lý cho sản phẩm của các trang trại, HTX, doanh nghiệp. Thu hút các doanh nghiệp liên kết theo chuỗi giá trị, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn. Thời gian tới sẽ tiếp tục chỉ đạo đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức đối với thành viên các HTX và cộng đồng nhân dân trong thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, nhà nước và thành phố về kinh tế hợp tác, HTX; tuyên truyền về các mô hình HTX điển hình tiên tiến, hoạt động hiệu quả; xây dựng nội dung, phương pháp tuyên truyền phù hợp cho từng đối tượng để việc tuyên truyền thiết thực, hiệu quả với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Cùng với đó, chúng tôi sẽ chỉ đạo nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng, tập huấn, cập nhật kiến thức cho cán bộ HTX, nhất là tập trung vào việc bồi dưỡng các vấn đề thực tế các HTX đang cần…
Trân trọng cảm ơn ông!
Thanh Bình